مرجان اکبری،  سرپرست معاون میراث فرهنگی خراسان رضوی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: اثر ثبتی موسوم به «مسجد حوض معجردار» واقع در خیابان نواب صفوی (پایین خیابان) مشهد، ضلع جنوب غربی تقاطع نواب صفوی و شارستان رضوی قرار داشت که توسط شهرداری تخریب شد.

وی ادامه داد: در برهه‌های زمانی مختلف به نام‌های مسجد خواجه بیک، مسجد رباط، مسجد حوض معجردار و مسجد صاحب الزمان (عج) شهرت داشته است. این مسجد در حدود یکصدو هشتاد سال قبل زمانی که محمد شاه قاجار عازم تصرف هرات بود وقف گردیده و قدیمی‌ترین نشان و رد پای مکتوب این اثر به سال 1300 قمری در کتاب معتبر مطلع الشمس به قلم محمد حسن خان صنیع الدوله مشاهده شده است.

 سرپرست معاونت میراث فرهنگی خراسان رضوی افزود: به موقعیت این مسجد نزدیک به دروازه خیابان سفلی (پائین خیابان) اشاره می‌شود که بر روی یک باب حوض انبار واقع شده و کتیبه‌ای بر روی کاشی معرق زرد بسیار ممتاز به خط خوشنویس متبحر عصر صفویه، علیرضا عباسی دارد. 

اکبری با بیان اینکه از طرف دیگر دبیران مشهدی که در سال1313 خورشیدی مجموعه ای از آثار مشهد را به نام مکتب شاهپور گرد آوری کردند، عنوان کرد:  بنا به اهمیت، نام این مسجد را ذکر کرده و نوشته‌اند: «این مسجد از ابنیه دوره صفویه شمرده شده و روی آب انباری نزدیک به دروازه پائین خیابان در ضلع جنوبی خیابان صفوی واقع شده است.

وی خاطرنشان کرد:  همچنین کتیبه‌ای به خط ثلث بر ازاره ایوان این مسجد به خط علیرضا عباسی نوشته شده که حاکی از این بوده که در عهد شاه عباس دوم صفوی به امر خواجه بیک وزیر بنا شده است.»

سرپرست معاونت میراث فرهنگی خراسان رضوی با بیان اینکه از دیگر نکاتی که نشان می‌دهد این مسجد در برهه‌های زمانی مختلف دارای ارزش‌های معنوی و اجتماعی مذهبی برای بافت پیرامون حرم مطهر حضرت رضا(ع) بوده، وجود وقفنامه‌ای است که به هر ترتیب منظور، حفاظت از کالبد این بنای ارزشمند مد نظر قرار گرفته است، تصریح کرد: طبق مفاد این وقف‌نامه که پرونده این موقوفه به شماره پرونده اوقافی: (م-129)559-31 در سال 1320 در اداره اوقاف مشهد تشکیل شده است؛ در سال 1253 قمری میرزا علی اصغر الحسینی فرزند مرحوم جمال الدین الحسینی یک مسجد بعلاوه دو دکان متصل به مسجد را در حاشیه خیابان سفلی(پائین خیابان) و در فاصله یکصدمتری از حرم مطهر امام رضا (ع) در سمت مسجد فیل، مرمت، تعمیر و وقف اولاد نمود و در ادامه متن آمده است.

اکبری تاکید کرد: در قسمت زیرین بنای این مسجد یک آب‌انبار قرار دارد که در زمان های گذشته تنها منبع تأمین آب شرب کلیه اهالی خیابان سفلی بوده است. بنابراین مستفاد می‌شود، هدف بانی نیز از ساخت مسجد رباط ایجاد استراحتگاهی برای رفاه و آرامش مردم، برای نمازگزاران و زائرین امام رضا (ع) بوده و وجود کتیبه‌های احداثی و وقفنامه سنگی دکان وقف شده و ملزومات آن به مسجد حوض معجردار اهمیت این بنا را در زمان خودش نشان می‌دهد.

وی با بیان اینکه حاشیه طرفین سردر آب انبار دارای کتیبه‌ای با مضمون ترجیع‌بند محتشم کاشانی و نگارگری مذهبی و واقعه کربلا بر روی کاشی هفت رنگی است که زیبایی خاصی به معماری ورودی این بنا بخشیده است، گفت: به علاوه این مکان از مراکز اطعام و پشتیبانی و نهایتأ تجمع معترضین قیام گوهرشاد بوده است.

سرپرست معاونت میراث فرهنگی خراسان رضوی اظهار کرد: با امعان نظر به جایگاه و مستندات تاریخی- مذهبی موجود، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی در اجرای بند(ج) ماده واحده قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب 1364 مجلس شورای اسلامی و بند ششم ماده سوم قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب 1367 مجلس شورای اسلامی مبنی بر ثبت آثار ارزشمند غیر منقول فرهنگی تاریخی کشور در فهرست آثار ملی و فهرست های ذیربط، با طی نمودن روند مطالعات صورت گرفته و تهیه گزارش ثبتی، مسجد حوض معجردار پس از طی تشریفات قانونی لازم در تاریخ یکم اسفند 94 به شماره 31435 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

اکبری عنوان کرد: شایان ذکر است در روند ثبت اثر به لحاظ مسئولیت‌های قانونی کلیه سازمان‌ها، نهادها و ارگان‌های ذیربط مکاتبه ابلاغ ثبت از سوی رئیس سازمان وقت به جناب آقای رشیدیان استاندار معزز خراسان رضوی و بیست و یک مورد رونوشت آن به انضمام تصویر لوح ثبتی از جمله به دادستان محترم عمومی و انقلاب استان به منظور انعکاس به مراجع قضایی ذیربط، ریاست محترم دادگستری شهرستان مشهد جهت دستور همکاری لازم، فرمانداری مشهد و اداره کل راه و شهرسازی استان، شهرداری مشهد و رئیس شورای اسلامی مشهد جهت لحاظ نمودن در طرح‌های توسعه و عمران و نیز دیگر ادارات و ارگان‌ها جهت همکاری لازم ابلاغ شد.

وی تصریح کرد: متعاقب آن مکاتبه‌ای به شماره 14737/22/38 مورخ 16 مرداد 95 از طرف معاونت سیاسی، امنیتی و اجتماعی وقت استانداری به اداره کل میراث فرهنگی استان، رسیدگی به امور مساجد، مدیرکل اوقاف و امور خیریه، مدیرکل راه و شهرسازی و معاون امور فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد با مضمون اقدامات لازم در حفظ و حراست از مسجد حوض معجردار ارسال شده است.

سرپرست معاونت میراث فرهنگی خراسان رضوی  با بیان اینکه در ادامه جامعه دانشگاهیان مشهد، انجمن صنفی معماران، سازمان‌های مردم نهاد(NGO)، پژوهشکده‌های علمی و گروه‌های مردمی و نیز متولی این مسجد ضمن قدردانی از ثبت اثر در فهرست آثار ملی ایران، به صورت مکتوب و شفاهی خواستار حفظ و حراست از اثر و جلوگیری از هر گونه آسیب به این بنای با ارزش در بافت تاریخی مشهد شدند، تاکید کرد: همچنین کارشناسان رسمی دادگستری، رشته ابنیه و آثار باستانی، طی گزارشی ارزش تاریخی- فرهنگی اثر را تأیید و در پایان متذکر شده‌اند، حفظ آثار تاریخی از ضروریات طرح‌های توسعه شهری است.

اکبری خاطرنشان کرد: ذکر این نکته ضروریست، مطابق ماده 3 ( وظایف سازمان) قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب یکم اردیبهشت  67 و مندرج در ماده 2 قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مصوب 1382، وظایف سازمان در 24 بند ابلاغ گردیده که علاوه بر ماده 6 با موضوع ثبت آثار ، در مواد 10-11-12-20 این قانون موکدأ حراست، صیانت و حفاظت از آثار و اماکن فرهنگی تاریخی در دستور کار قانونی قرار گرفته است.

وی ادامه داد: در همین راستا، آئین‌نامه اجرایی بند(ج) ماده 166 قانون برنامه سوم توسعه کشور، تنفیذی موضوع ماده 115 قانون برنامه چهارم توسعه مبنی بر موظف نمودن وزارت کشور، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمان مدیریت و برنامه ریزی و تمام دستگاه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای دولتی کشور به رعایت ضوابط بافت‌های با ارزش فرهنگی- تاریخی شهرها نموده که در نهایت در سال 1393 محدوده و ضوابط بافت فرهنگی تاریخی شهر مشهد با وسعت تقریبی 2800 هکتار به مرکزیت حرم مطهر با ابلاغ استاندار در دستور کار قرار گرفت. 

سرپرست معاونت میراث فرهنگی خراسان رضوی افزود: همچنین نقشه وحریم مجموعه حرم مطهر حضرت رضا(ع) و آثار تاریخی آن در تاریخ 9/5/1396از سوی رئیس سازمان ابلاغ شده که این اثر و حریم آن در آن نیز لحاظ گردیده است.

اکبری با بیان اینکه با توجه به مشکلات عدیده طرح تفصیلی طاش در بافت پیرامون حرم و ملغی شدن آن و تصمیم شورای عالی شهرسازی و معماری کشور مبنی بر تهیه طرح مجدد توسط مشاور مهرازان، ایجاد معبر بر روی هر گونه عرصه اثر تاریخی، غیر مجاز بوده و طرح جدید ملاحظات لازم را معمول نموده است، تاکید کرد: از سوی دیگر تاکید و مقرر گردیده شهرداری از هرگونه تخریب خودداری نماید.

وی تصریح کرد: از سوی دیگر بند22 ماده 55 وظایف شهرداری‌ها،  به طور کامل و با صراحت به حفاظت از ابنیه و آثار باستانی شهر و ساختمان‌های عمومی و مساجد و غیره اشاره نموده و ماده 102 (مواد الحاقی) این قانون نیز شهرداری‌ها را مکلف نموده در زمان طرح و اجرای برنامه‌های توسعه معابر وتأمین سایر احتیاجات شهری در صورت برخورد با آثار فرهنگی تاریخی در خصوص حفظ، میزان حرایم و مناظر موافقت میراث فرهنگی را جلب کند.

سرپرست معاونت میراث فرهنگی خراسان رضوی اظهار کرد: لذا با این تفاسیر، تخریب شبانه این مسجد، صرفأ با استناد به رآی مقام عالی دادگاه عمومی حقوقی مشهد مبنی بر حکم به بطلان ثبت اثر مسجد حوض معجردار توجیهی غیر اصولی و دور از خردمندی شهری است که انتظار می‌رفت با وجود مسئولان فرهیخته و مدبر شهر مشهد، قوانین و موارد موصوف ملاک عمل قرار گیرد و مردم شاهد روند پیشین تخریب آثار در بافت پیرامون حرم مطهر نباشند همچنین همدلی و همیاری گسترده‌تری با مسئولان دولتی حفظ آثار تاریخی داشته باشند. 

اکبری گفت: میراث فرهنگی که بخش مهم آن را ابنیه و اماکن تاریخی در بر می‌گیرند، تنها یادگاران ما جهت عبرت‌آموزی و آیینه‌ی تمام نمای گذشتگان ما هستند و پل ارتباطی بین گذشته و آینده به شمار می‌روند.

وی با بیان بیان اینکه هر یک از این آثار به مثابه‌ی ورقی از تاریخ و گذشته این مرز و بوم وگویای شناسنامه‌ی ما، هستند، بیان کرد: بعد از انقلاب صنعتی و حدود  دویست سال پیش به حفظ آثار ارزشمند فرهنگی – تاریخی توجه شده و امروزه تمام کشورهای دنیا برای حفظ آثار و بناهای تاریخی - مذهبی خود تلاش می‌کنند و دنبال نام و نشانی از گدشته خود می‌گردند، تا با احیای آن ، هویت خود را معرفی کرده و مورد توجه گردشگر و در نتیجه جذب توریست داشته باشند و به چرخه‌ی اقتصاد بدون نفت و گاز ،تکیه زنند.

سرپرست معاونت میراث فرهنگی خراسان رضوی افزود:  در اسلام حدود 1400 قبل برحفظ آثار و بناهای تاریخی توصیه شده و حضرت علی (ع) به فرزندش توصیه می‌کند که فرزندم سیر و سفر کن و تاریخ گذشتگان را مطالعه کن و درس و عبرت و پند و اندرز بگیر. 

اکبری با بیان اینکه امروزه واژه «وندالیسم فرهنگی» را نبایستی تنها به فرد یا افرادی نسبت داد که نااگاهانه به تخریب آثار تاریخی می‌پردازند، گفت: این امر متاسفانه به برخی از دستگاه‌ها هم سرایت کرده و به هر نحوی آن را توجیه می‌کنند.

وی اظهار کرد: این تخریب اولین تخریبی نیست که توسط شهرداری و اگاهانه صورت می‌گیرد ولی این مورد با توسل به حکم خروج از ثبت آثار ملی بوده ولی امیدواریم آخرین آن باشد. چرا که شهر مشهد به عنوان پایتخت معنوی جهان اسلام ، ضروری است که به قانون نهایت احترام را بگذارند و قانون به وضوح در وظایف شهرداری‌ها، بر حفظ آثار تاریخی و حتی ساماندهی و کاربری دادن به آنها اشاره نموده است. 

سرپرست معاونت میراث فرهنگی خراسان رضوی عنوان کرد: لذا از مسئولان عالی‌رتبه ی شهر و استان و به ویژه استاندارمحترم، مراجع قانونی و دادستان محترم استان در خواست می‌نماییم ؛ به موضوع تخریب آثار ملی در شهر مشهدکه متعلق به آحاد مردم است، چاره‌ای بیندیشند و پایان بدهند. همچنین از تشکل‌های مردم نهاد و انجمن‌های دوستداران میراث فرهنگی و علی‌الخصوص اصحاب رسانه می‌خواهیم که در حفظ و نگهداری این آثار ارزشمند تاریخی ، این اداره کل را یاری دهند.
انتهای پیام