نخستین نشست از سلسله نشست‌های «داستان و شهر» جایزۀ جمالزاده،  عصر یکم اسفندماه با حضور حسین سناپور در مرکز آفرینش‌های ادبی قلمستان، برگزار شد و این داستان‌نویس باسابقه، به صحبت دربارۀ ظهور و ماندگاری شهر در داستان‌های ایرانی پرداخت.

نویسنده مجموعه داستان کوتاه «سمت تاریک کلمات»، با اشاره به اقبالی که برای بحث داستان و شهر ایجادشده گفت: سه جلسه با داستان‌نویسان و جامعه شناسان اصفهان برگزارشده که در هر جلسه پیرامون داستان‌نویسی شهری صحبت شده‌ و در حال حاضر این بحث، جدی و مهم تلقی می‌شود که چرا به‌تازگی این مسئله اهمیت پیداکرده است؟

سناپور ادامه داد: توجهی که امروز در داستان‌ها به شهر می‌شود، در داستان نویسندگان دهه‌های پیش نبوده و به‌مرور هم این توجه گسترده و جدی‌تر شده و هم شمار نویسندگانی که نسبت به شهر واکنش نشان می‌دهند بیشتر شده است.

به گزارش ایسنا، وی خاطرنشان کرد: در کتاب «صدسال داستان‌نویسی»، دوره‌ای دیگر هم مشهود است که این توجه نسبت به شهر اصفهان وجود داشته. چنان‌که سال‌های  بعد از روی کار آمدن رضاخان نیز در دوره‌ای تهران بیشتر مورد توجه نویسندگان بوده، اما این قابل‌انکار نیست که در دوره‌های زیادی به‌ویژه نزدیک به دهۀ ۷۰، داستان‌های روستایی ایرانی بسیار زیاد بودند و تا انقلاب، چیزی حدود ۷۰ درصد از نویسندگان، روستایی و یا متعلق به شهرهای کوچک بودند و بسیاری از نویسندگانی که امروز شهره هستند نیز از روستا یا همین شهرستان‌های کوچک به تهران آمده‌اند.

برنده ششمین جایزه هوشنگ گلشیری افزود: البته در آن دوران، شهرها با زمان حال قابل‌مقایسه نبودند و امروز روابط و مسائل شهری، به‌کل تغییر کرده‌ است بنابراین، توجه افراد به شهر، خودبه‌خود و به‌مرورزمان عوض‌شده و حتی در کتاب تاریخ ادبیات داستانی حسن میر عابدینی، عنوان‌شده که با آمدن رضاخان، اقشار جدیدی در داستان‌ها پیدا می‌شوند که قبل از آن وجود نداشته و یا به تعداد اندکی وجود داشتند؛ ضمن اینکه در همین دوران تهران تغییر می‌کند، بزرگ می‌شود و مردم با شهر احساس بیگانگی می‌کنند.

سناپور تصریح کرد: به‌مرور و به‌ویژه تا دهه ۷۰ و ۸۰،  رمان شهری یکی از جریانات مهم داستان‌نویسی می‌شود و جریان توجه به تاریخ نیز کماکان در داستان‌ها قابل‌رؤیت است، اما از این دوره به بعد، جریان داستان‌های شهری به مسائل اجتماعی، احساسی و...  نزدیک می‌شود.

وی با اشاره به داستان‌های روستایی گفت: اگر به این داستان‌ها توجه کنیم، می‌بینیم که نیازهای اولیه، طبیعت، بقا، دعوا بر سر ملک و زمین و روابط محدود اجتماعی، در این دست از داستان‌ها زیاد است، اما در داستان‌های شهر، شرایط متفاوت است، رنگ و لعاب بیشتری دیده می‌شود، روابط اجتماعی سرد جایگزین روابط خانوادگی شده و کل ماجرای داستان‌ها چندپاره شده و با داستان خطی روستایی متفاوت شده است.

این نویسنده، فارغ از کیفیت بندی این دو نوع داستان شهری و روستایی ادامه داد: در داستان‌های شهری، مسائل تغییر می‌کند، خانواده‌ها کوچک‌تر می‌شوند، آدم‌ها تنهاتر و روابطشان محدودتر می‌شود، عوارض زندگی کلان‌شهری شخصیت‌ها را دچار مسائل متعدد و متعارض می‌کند و تمام این مسائل در داستان ظهور می‌کند. در واقع  بعد از سال‌ها در داستان توجه به مسئله شهر معطوف می‌شود.

سناپور با اشاره به اینکه داستان می‌تواند شرایط موجود را تغییر دهد و با بیان اینکه «بعضی وقت‌ها باید به چیزی وادار شویم» اظهار کرد: ما داستان‌نویسان  می‌توانیم با تخیلمان و نوشتن این تخیلات، چیزهایی را به شهر اضافه کنیم و تأثیر مثبت یا منفی‌ای بر آن بگذاریم، مشابه آنچه در خصوص هتلِ کازابلانکا می‌توان دید، کازابلانکا یک هتل تخیلی در دید نویسنده بود و الان تبدیل به واقعیت آن شهر شده است.

وی توضیح داد: بعد از پرطرفدار شدن داستان کازابلانکا، هتلی با همین ایده ساخته شد و الان بسیار معروف و پر استقبال ‌است. این اتفاق و اتفاقات مشابه دیگر، نشان می‌دهد که می‌توان با داستان‌نویسی، کاری کرد که اگر شهری دوست‌داشتنی نیست، دوست‌داشتنی بشود.

دومین نشست از سلسله نشست‌های «داستان و شهر» جایزۀ جمالزاده، هشتم اسفندماه، با حضور محمدرضا بایرامی برگزار خواهد شد.

انتهای پیام