مسعود سخاوت‌دوست شامگاه گذشته، ۳۰ بهمن، در گفت‌وگویی مجازی با اشاره به موسیقی فیلم «شنای پروانه»، اظهار کرد: موسیقی فیلم شنای پروانه بیش از ۲۴ قطعه دارد. یکی از قطعات آن با عنوان «تنهایی حجت» اقتباس و برداشتی آزاد است که در تیتراژ پایانی این فیلم سینمایی نیز بیان شده است.
وی با بیان این‌که «سه رویکرد عمده در ارتباط با موسیقی فیلم در ایران وجود دارد»، ادامه داد: اولین رویکرد را می‌توان رویکرد ترمیمی دانست، به طوری که گاهی خطاها و ضعف‌های موجود در بخش‌های مختلف فیلم مانند بازیگری، طراحی صحنه و... با موسیقی پوشانده می‌شود و غالباً موسیقی متن فیلم‌ها با این رویکرد مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سخاوت‌دوست رویکرد همراهی را دومین رویکرد استفاده از موسیقی در فیلم نام برد و افزود: در این رویکرد بیش‌تر جنبه جلوه موسیقی مد نظر قرار می‌گیرد و مهم‌ترین مؤلفه این رویکرد همراهی موسیقی با بازیگر فیلم است بدون این‌که احساساتی را در وی تشدید کرده و یا ضعف او را برطرف کند.
این آهنگساز فیلم خاطرنشان کرد: کارگردانان معتقدند اگر این نوع از موسیقی حذف شود، لطمه‌ای به فیلم وارد نخواهد شد و به تعبیری در این رویکرد موسیقی فیلم را درخشان‌تر می‌کند. در سومین رویکرد در واقع موسیقی چیزی را به فیلم اضافه می‌کند و باید با تصاویر و صحنه‌های فیلم همگن باشد که در آثار مختلف می‌توان ترکیبی از این سه رویکرد را مورد استفاده قرار داد.
سخاوت‌دوست با اشاره به این‌که «دسترسی به آرشیوهای موسیقی جهانی و استفاده از مدیا دیگران اتفاقی است که در حال حاضر رخ داده است»، بیان کرد: در گذشته موسیقی به صورت اصیل برای فیلم‌ها ساخته می‌شد، اما امروزه بسیاری از تدوین‌گران به بهترین موسیقی‌های دنیا و با کیفیت بسیار خوب دسترسی دارند. این اتفاق به بخش تدوین کمک می‌کند، اما از طرفی دیگر سبب رخ دادن اتفاقات حاشیه‌ای دیگری نیز می‌شود. به عنوان مثال باعث افزایش انتظار کارگردان از تولید موسیقی می‌شود و هم‌چنین در برخی موارد به اشتباه موسیقی انتخابی، به عنوان موسیقی متن مورد استفاده قرار می‌گیرد که در این شرایط موضوع لطمه به نام آهنگساز مطرح می‌شود.
وی اضافه کرد: آهنگسازان فیلم هنگام تولید و آهنگسازی موسیقی فیلم، بخشی از داده‌های موسیقیایی خود را کنار می‌گذارند و گاهی اراده آزاد آن‌ها نیز دستخوش تغییرات قرار می‌گیرد. در شرایطی که کارگردان با موسیقی ویژه‌ای فیلم را تماشا می‌کند و از آهنگساز فیلم تولید موسیقی مشابه آن را می‌خواهد، در واقع آهنگساز مؤلف اثر هنری نخواهد بود و به عنوان کارمندی صوتی فعالیت می‌کند به طوری که در تلاش است موسیقی نزدیک به موسیقی مورد نظر کارگردان تولید کنم.
آهنگساز فیلم «شنای پروانه» عنوان کرد: گاهی موسیقی‌های ارائه‌شده به آهنگساز در سطح پایین‌تری از سطح آهنگسازی او قرار دارند و در شرایطی ممکن است آهنگساز مجبور شود از هامونی‌های پیشرفته به سمت و سطح باب میل مؤلفان تصویر حرکت کند تا مردم نیز بتوانند با این موسیقی ارتباط برقرار کنند.
سخاوت‌دوست تصریح کرد: بنابراین موسیقی فیلم در مقایسه با آهنگسازی صرف، به طور معمول یک و یا دو سطح پایین‌تر قرار می‌گیرد. زیرا آهنگسازان فیلم عموماً نمی‌توانند تمام ایده‌های خود را پیاده‌سازی کنند زیرا تصاویر فیلم و سلیقه ضمیمه آهنگ آن‌ها می‌شود و در واقع تیم آهنگسازی تشکیل می‌شود که این تیم به شما ایده می‌دهد و شما مجبور هستید این ایده را به دنیای صوتی تبدیل کنید.
وی در واکنش به این گفته که «من متعلق به مردم هستم»، افزود: آیا این جمله به این معناست که هر چه مردم و مخاطبان می‌خواهند تولید شود، حتی اگر به مصلحت آن‌ها نباشد؟ آیا صرفاً خوشایند مردم را در نظر می‌گیریم؟ گاهی ممکن است این تعلق، تعلقی وجودی و فنی و گاهی نیز ممکن است تعلقی اخلاقی باشد، به این معنی که کار و اثری تولید شود که مصلحت مردم بوده و منجر به رشد شنیداری آن‌ها می‌شود. آهنگسازان باید تا حد امکان از نکات فنی و تکنیک‌های موسیقیایی استفاده کنند، اما در برخی موارد از کنترل آن‌ها خارج شده و موسیقی حذف شده و موسیقی دیگری جایگزین آن می‌شود.
این آهنگساز بیان کرد: آهنگسازان وظیفه دارند چنین موضوعاتی را در فضای دانشگاهی آموزش دهند و یا فضای گفتمانی در این خصوص ایجاد کنند. برخی مردم تصور می‌کنند صفر تا صد تولید موسیقی فیلم در اختیار آهنگساز است، اما این تصور اشتباه است. مخاطبان باید بدانند اگر موسیقی شنیدند که با خط صوتی کلی فیلم سازگاری ندارد، ممکن است این اتفاق به دلیل از دست دادن اراده آزاد آهنگساز باشد.
سخاوت‌دوست اظهار کرد: به این ترتیب مخاطبان همواره باید مراقب ارزش داوری‌ها و قضاوت‌های خود باشند و در مواجهه با موسیقی‌هایی مشابه و آشنا گزینه سرقت ادبی را به عنوان اولین گزینه قضاوت در نظر نگیرند. هم‌چنین باید به این نکته توجه کرد که وظیفه پیگیری و اخذ مجوز بر عهده آهنگساز نیست و در واقع تهیه‌کننده عهده‌دار این قبیل کارهاست.
وی در مورد موسیقی‌های پیش‌ساخته، بیان کرد: استفاده از این نوع موسیقی‌ها مشکل قانونی نداشته و می‌توان آن‌ها را خریداری کرد. در حقیقت آهنگسازان از این موسیقی‌های پیش‌ساخته استفاده می‌کنند و این امر به معنای کپی‌برداری نیست، به طوری که ممکن است دو یا چند آهنگساز از یک موسیقی پیش‌ساخته استفاده کنند.
این آهنگساز فیلم عنوان کرد: در ساخت یک اثر هزاران مؤلفه تأثیرگذار است و زمانی که از شباهت دو موسیقی صحبت می‌کنیم باید تمام این جوانب را در نظر بگیریم و سپس قضاوت و ارزش‌داوری داشته باشیم، زیرا ممکن است تنها بخش‌هایی از دو موسیقی به یکدیگر شباهت داشته باشد که متعلق به فرد و یا شخص خاصی نباشد و در واقع سرقت ادبی و کپی‌برداری اتفاق نیفتاده باشد. زمانی که در آثاری از یک آهنگساز کپی‌برداری صورت می‌گیرد به آن معنا نیست که همه تولیدات او کپی‌برداری است، بلکه در واقع آثار کپی‌برداری او باید مورد نقد قرار گیرد و آثار ساخته شده وی ارزش آهنگسازی دارد.
وی ادامه داد: در زمینه آهنگسازی دو دست مورد نیاز است که در مرحله اول آن تکنیک‌های آهنگسازی مد نظر است که این تکنیک‌ها در دانشگاه آموزش داده می‌شود و یادگیری آن‌ها وابسته به پشتکار افراد است. دست چپ آهنگسازی نیز زیبایی‌شناختی است و در هیچ دانشگاهی آموزش داده نمی‌شود و وابسته به ناخودآگاه افراد است.
انتهای پیام
نظرات