شهرستان اردکان به عنوان قطب تولید محصولات کنجدی در کشور دارای سوغاتی کمتر شناخته شده با نام "حلوای تن تنانی اردکان" است که با نام "حلوا سوهان اردکان" نیز از آن یاد می‌شود و با توجه به نبود سندی در مورد ضرب المثل معروف "حلوای تن تنانی، تا نخوری ندانی"، این مثل را با این شیرینی خاص اردکان مرتبط می‌دانند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه یزد، شاید کمتر کسی باشد که ضرب‌المثل "حلوای تن تنانی، تا نخوری ندانی" را نشنیده باشد، اما تاکنون با خود فکر کرده‌اید که ریشه این ضرب‌المثل به کدام حلوا باز می‌گردد؟
استادکاران حلواارده ساز اردکانی در میان محصولات کنجدی خود علاوه بر "حلواارده"، "ارده" و یک شیرینی خاص این منطقه یعنی "تختُگ"، یک محصولی خاص دیگر با اهمیت غذایی بالا تولید می‌کنند که به زبان محلی "حلوا سوهان" و به واژه‌ای باقیمانده و گره خورده به ضرب‌المثل معروفی، "حلوای تن تنانی" نام‌گذاری کرده‌اند.
شاید نتوان ریشه تاریخی این ضرب المثل را به حلوای تن تنانی اردکان گره زد، اما در فرهنگ لغت عامیانه "محمدعلی جمالزاده" در معنای تن تنانی فقط به نوعی حلوا اشاره شده و به این موضوع که کدام حلوا را "تن تنانی" می‌دانند، چیزی بیان نشده است.
"نادر پیری اردکانی" از پژوهشگران استان یزد در رابطه با این سوغات اردکان در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) - منطقه یزد، اظهار می‌کند: به گفته‌ی حلواسازان اردکانی، قدمت حلوای "تن تنانی" اردکان پیش‌تر از حلوا ارده در اردکان معروف بوده است.
وی ادامه می‌دهد: این حلوا بیشتر در اسفند ماه مورد استفاده قرار می‌گرفته و به نوعی شیرینی تجملاتی به حساب می آمده است.
دبیر انجمن حامیان میراث کهن اردکان خاطرنشان می‌کند: حلوای "تن تنانی" اردکان به همراه زولبیا بامیه و گوش فیل، حلوا اراده و تَختُگ در اسفند ماه، طی مراسمی که مربوط به آداب عروسی مردم این منطقه بوده به نام "شیرینی اسفندی" از طرف خانواده داماد به خانواده عروس پیشکش می‌شده است.
وی اضافه می‌کند: این شیرینی، مغذّی و سرشار از ویتامین است و با توجه به کالری خیلی زیاد آن که طبع گرمی نیز دارد، برای سنین پایین توصیه نمی‌شود، البته با توجه به ناشناخته بودن این شیرینی، متخصصین تغذیه در رابطه با آن نظر تخصصی ندارند.
پیری اردکانی اظهار می‌کند: صاحب مجموعه اسناد سیاسی و اجتماعی اردکان از "حاج جواد افخمی" ، مرحوم "حاج محمود کمالی" و امروز نیز برادران "مهدی‌زاده" و "احمدی" به عنوان بهترین "حلواسازان تن تنانی" اردکان یاد کرده و آورده است: "این شیرینی که بیشتر جنبه سوغات داشته و مسافران در قدیم از این حلوای تشریفاتی به عنوان سوغات خاص اردکان یاد می‌کرده‌اند و در حال حاضر نیز با توجه به استقبال بیشتر مردم از آن در طول فصل سرد سال به صورت محدود تولید می‌شود."
به گفته‌ی این پژوهشگر اردکانی، البته نباید فراموش کرد که "حلوا سوهان یزد" با "حلوای تن تنانی اردکان" متفاوت است و شاید در اسم گاهی به حلوای تن تنانی اردکان، حلوا سوهان نیز گفته شود اما نباید این را از یاد برد که حلوای تن تنانی معروف را با توجه به نبود سندی بر رد آن به "حلوای تن تنانی" اردکان ربط داده‌اند.
استاد "محمدابراهیم احمدی" از شیرینی‌پزان اردکانی که در زمینه پخت زولبیا، بامیه و کیک یزدی تبحر خاصی دارد یکی از چهار تولید‌کننده "حلوا سوهان" اردکان است.
احمدی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه یزد، فصل تولید این شیرینی خوشمزه را در سال‌های نه چندان دور، فقط مختص اسفند ذکر می‌کند و می‌گوید: "حلوای تن تنانی" براساس رسومی جای مانده از گذشتگان فقط در اسفندماه تهیه می‌شده و در کنار زولبیا و بامیه، حلواارده و تختُگ به "چهار حلوا" معروف بوده است.
این استادکار که 25 سال از عمر خود را در کارگاه سنتی و کوچک خود به تولید محصولات کنجدی سپری کرده است، عنوان می‌کند: بلغور گندم، هل، گشنیز، زنجبیل، ریشه جوز هندی، رازیانه، دارچین، و شیره شکر به اضافه ارده، مواد تشکیل‌دهنده این شیرینی خاص هستند.
وی، بیشترین مشتری این شیرینی را علاوه بر مردم بومی شهرستان، علاقمندانی از شهرهای همجوار یعنی میبد و مرکز استان می‌داند و تصریح می‌کند: این شیرینی خاص در هیچ کجای ایران، شناخته شده نیست و حتی در خود استان یزد هم، خیلی‌ها این حلوای لذیذ را نمی‌شناسند، اما مشتری خاص خود را دارد.
احمدی اضافه می‌کند: حلوای تن‌تنانی اردکان با توجه به مواد تشکیل‌دهنده‌ی آن، خاصیت غذایی بالا و فرسودگی سریعی دارد و در صورتی که در یخچال نگهداری شود برای مدت سی روز و در صورت نگهداری در بیرون از یخچال و هوای سرد، فقط تا پانزده روز قابل نگهداری است و یکی از دلایل تولید کم این ماده غذایی نیز به همین دلیل است، هر چند که دشواری تولید این حلوا، کار را برای تولید انبوه آن سخت‌تر می‌کند.
این حلوا ساز اردکانی با اشاره به این که تاکنون کسی برای صنعتی شدن این شیرینی یا تولید انبوه آن پا پیش نگذاشته است، بیان می‌کند: البته با توجه به این که کمتر کسی از خواص و ارزش غذایی این حلوای خوشمزه آگاهی دارد تاکنون کسی به فکر تولید انبوه آن نبوده است و فقط چهار یا پنج نفر در اردکان، آن هم به صورت محدود به تولید حلوای تن تنانی می‌پردازند.
گزارش از محمد علی صادقیان، خبرنگار ایسنای منطقه یزد
انتهای پیام
نظرات