علی امیدی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص درگیری میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ، اظهار کرد: منازعه بر سر قره‌باغ یک زخم کهنه و تاریخی محسوب می‌شود و قدمت این منازعه به ۱۰۰ سال می‌رسد. منطقه قره‌باغ در گذشته حوزه تمدنی ایران محسوب می‌شد و تحت کنترل دولت ایران، این مناطق خودمختار بودند و در این دوران مشکل چندان زیادی وجود نداشت و بعد که روسیه تزاری این مناطق را از دولت قاجار گرفت وضع به همین منوال پیش رفت.
وی افزود: بعد از فروپاشی رژیم تزاری روسیه در سال ۱۹۱۷ در سال ۱۹۱۸ آذربایجان و ارمنستان، جمهوری‌های تحت کنترل شوروی شدند و از این زمان بحث قره‌باغ مطرح شد که تحت کنترل کدام یک از این جمهوری‌ها و تحت مدیریت کلان اتحاد شوروی قرار بگیرد. چون بیشتر ساکنان منطقه قره‌باغ ارمنی‌نشین هستند و تمایل داشتند تحت کنترل جمهوری ارمنستان باشند و نهایتاً تصمیم گرفته شد این منطقه به شکل منطقه خودمختار اداره شود.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، گفت: در دوره استالین تصمیم‌گیری شد منطقه قره‌باغ تحت حاکمیت جمهوری آذربایجان باشد، اما به شکل خودمختار اداره شود به این معنا که یک منطقه خودمختار (اوبلاخت) درون جمهوری آذربایجان باشد، ولی مسئله حل نشد و چون نظام کمونیستی شوروی اقتدارگرا و دیکتاتوری بود این مناطق زیاد نمی‌توانستند خودی نشان دهند و تحت حاکمیت قوی دولت مرکزی بودند.
امیدی تصریح کرد: در اواخر دهه ۱۹۸۰ که جمهوری‌ها متوجه شدند شوروی به زودی فرو می‌پاشد دوباره بحران آغاز شد و منطقه قره‌باغ یک همه‌پرسی ترتیب داد که ماهیت این همه‌پرسی این بود که یا قره‌باغ مستقل شود یا تحت حاکمیت ارمنستان قرار گیرد. بعد از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ این زخم کهنه سرباز کرد و دو جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر قره‌باغ با یکدیگر جنگیدند و نهایتاً ارمنستان موفق شد نه تنها منطقه قره‌باغ بلکه چند استان جمهوری آذربایجان را اشغال کند.
وی ادامه داد: در اوایل دهه ۱۹۹۰ آذربایجان در موقعیت ضعف قرار داشت و مانند الان نفت و گاز به این مقدار صادر نمی‌کرد و مراودات بین‌المللی کمی داشت. کشورهای ذینفع در این منازعه پیشنهاد ایجاد یک ساز و کار بین‌المللی را دادند تا در این منطقه صلح برقرار شود و در «مینسک» این اجلاس بین‌المللی تشکیل شد، اما عملاً به جایی نرسید و در ۳۰ سال گذشته راهکار عملی برای حل این مشکل ارائه نشد.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، گفت: آذربایجان و مردم آن جدا شدن قره‌باغ از خاک خود را خاری در چشم می‌بینند و برایشان قابل‌تحمل نیست که بخش‌های بزرگی از آذربایجان تحت اشغال ارمنستان باشد. ارمنستان حتی نام‌های مناطق اشغالی را تغییر داده و نام‌های ارمنی بر آن گذاشته است.
امیدی یادآور شد: هر دو طرف درگیر خود را در این منازعه صاحب حق می‌دانند. آذربایجان استدلال می‌کند از زمان استالین تا دوران استقلال منطقه قره‌باغ تحت اداره ما بوده است و دوباره باید برگردد و جهان را نمی‌توان بر اساس مذهب و قوم از یکدیگر تفکیک کرد. اما ارمنستان مدعی است اکثریت ساکنان قره‌باغ ارمنی هستند و مردم خواهان حاکمیت آذربایجان بر خود نیستند و حق تعیین سرنوشت دارند. بنابراین در این منازعه بین حق تعیین سرنوشت و حق حاکمیت تقابل وجود دارد.
وی افزود: روسیه و آمریکا که مسیحی هستند زیاد تمایل ندارند منطقه قره‌باغ مجدداً تحت حاکمیت جمهوری آذربایجان قرار گیرد. ترکیه همه‌جانبه پشت سر آذربایجان ایستاده است و کمک‌های لجستیکی و نظامی به این کشور می‌کند. ایران اعلام بی‌طرفی کرده است، اما برخی ایران را متهم به حمایت از ارمنستان می‌کنند که شواهد قابل قبولی در این خصوص وجود ندارد. روسیه در این منازعه فعلاً صبر پیشه کرده است و ارمنستان دست به اقداماتی زده که پای روسیه به مناقشه کشانده شود و به نوعی با حمله به گنجه قصد دارد آذربایجان را هم به حمله متقابل وادار کند تا در نهایت بر اساس پیمان دفاعی که میان ارمنستان و روسیه وجود دارد پای روسیه به درگیری کشانده شود.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، ادامه داد: معتقدم روسیه در قبال آزاد شدن مناطق آذری نشین که تحت اشغال ارمنستان است واکنش خاصی نشان نمی‌دهد، حساسیت روسیه بیشتر زمانی خواهد بود که آذربایجان در شرف تصرف منطقه قره‌باغ باشد و ترکیه یکه‌تازی کند. تا اینجا روسیه صبر پیشه کرده است، اما بر اساس اعلام برخی منابع، روسیه چند هزار نیروی آماده در پایگاه‌های نظامی ارمنستان دارد.
امیدی اظهار کرد: سایر کشورها قادر نیستند ایفای نقش زیادی در این بحران کنند. فرانسه بیشتر جانب ارمنستان را گرفته است، اما سایر قدرت‌ها خواهان حفظ روابط خود با هر دو کشور هستند.
وی خاطرنشان کرد: ارمنستان کشور فقیری است و تا کنون کشف نشده که قره‌باغ دارای منابع عظیم نفت و گاز باشد، اما در کل منطقه قفقاز به دلیل گذشتن خطوط بزرگ نفت و گاز از این منطقه و دریای خزر دارای اهمیت است. تا کنون ثابت نشده که قره‌باغ از نظر ژئوپولیتیک و ژئواکونومیک دارای اهمیت خاص باشد. اما شاید از این نظر دارای اهمیت باشد که مجاور خاک روسیه است و معمولاً هر منطقه‌ای که مجاور یک قدرت بزرگ باشد دارای اهمیت فوق العاده است و قفقاز هم به تعبیر روس‌ها خارجِ نزدیک است و روسیه اجازه نمی‌دهد تحولات در این منطقه منافعش را در خطر قرار دهد.
انتهای پیام
نظرات