اوتیسم (ASD) یک اختلال رشدی - عصبی است که با بروز مشکلاتی در برقراری ارتباط اجتماعی و وجود رفتارهای محدود، تکراری و الگوهای مورد علاقه شناخته می‌شود. از آنجا که تعداد کودکان مبتلا به اوتیسم روز به روز رو به افزایش است و از نظر شیوع جهانی از هر ۱۶۰ کودک، یک نفر مبتلا به ASD تخمین زده می شود، مسئله آموزش و درمان این کودکان از اهمیت بسیاری برخوردار است.

مریم مطلقی - کارشناس چند رسانه ای در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، در مقایسه با دیگران درک متفاوت تری از دنیای پیرامون خود دارند و در شناخت ابتدایی ترین و ساده ترین عناصر بصری اطرافشان دچار ضعف هستند، اظهار کرد: یکی از دغدغه های اساسی متخصصان و والدین این کودکان، مسئله آموزش به آنها است، چراکه این کودکان در برقراری ارتباط با معلم، والدین و حتی همسالان خود دچار مشکل هستند و همین امر باعث جدا شدن آنها از جامعه شده است.

وی افزود: امروزه با گسترش تکنولوژی و ورود بازی های جدی به عرصه درمان و آموزش، می توان آموزش را به شیوه ای متفاوت از حضور در کلاس های درس و کلینیک ها تجربه کرد. همین امر باعث شده تا طراحان بازی های دیجیتال در راستای رفع این نیازها، آموزش را در قالب فعالیتی سرگرم کننده به این کودکان ارائه دهند.

این محقق که در پژوهشی به بررسی آموزش مفاهیم زبان تصویر مبتنی بر بازی های رایانه ای برای کودکان اتیسم پرداخته، اظهار کرد: افراد مبتلا به ASD از یادگیری و بهبود مهارت‌های خود با مداخله مبتنی بر رایانه لذت می‌برند، زیرا آن‌ها قابل‌پیش‌بینی، سازگار و عاری از خواسته‌های اجتماعی هستند. علاوه بر آن، آنها با رایانه احساس امنیت می­ کنند، همچنین ثابت شده ‌است که مداخلات مبتنی بر بازی، فرآیندهای یادگیری را برای کودکان مبتلا به اوتیسم، تسریع می‌کند.

به گفته مطلقی، این دسته از بازی ها که هدف آموزشی و درمانی دارند و با عنوان بازی های جدی شناخته می شوند تاثیر بسزایی در بهبود شرایط مبتلایان به اختلال اوتیسم دارند. از این رو متخصصان و طراحان نرم افزاری می توانند با طراحی بازی های کمکی به افرادی که دارای مشکلات طیف اوتیسم هستند کمک کنند، چرا که وقتی کودکان در انجام دادن یک بازی موفق می شوند برای ادامه آن انگیزه بیشتری خواهند داشت و دارای روحیه قوی تری می شوند.

وی افزود: بازی های جدی از چنان اهمیتی برخوردار هستند که می توانند در جهت بهبود اختلالات و روابط اجتماعی و همچنین بهبود عملکردهای اجتماعی افراد مبتلا به اوتیسم مورد استفاده قرار گیرند و به همین سبب طی سال های اخیر علاقه علمی و عمومی به بازی های جدی به طور چشمگیری افزایش یافته است. در واقع این بازی ها به فراگیران آموزش نمی دهند، بلکه آنها را در حل مسائل یاری می دهند.

این کارشناس چند رسانه ای آنچه در طراحی یک بازی رایانه ای حائز اهمیت است را استفاده از ویژگی هایی برای بهبود و نتیجه گیری مؤثر در یک بازی رایانه ای دانست و گفت: در این میان با در نظر گرفتن تاثیرات روانشناسی رنگ و بکارگیری مناسب آن در بازی های رایانه ای، می توان بسیاری از مفاهیم را به ذهن مخاطب القا کرد.

مطلقی اظهار کرد: به همین منظور در پژوهشی با انجام مطالعاتی در حوزه علوم شناختی و روانشناسی و رفع مشکلات موجود در آموزش رنگ به کودکان اوتیسم، به طراحی بازی با سناریوی مشخص و ویژگی های مربوط به آموزش این دسته از کودکان، در جهت کمک به یادگیری رنگ برای کودکان اوتیسم، پرداخته شده است. این پروژه در قالب یک بازی رایانه ای دو بعدی با هدف آموزش رنگ به کودکان اوتیسم در گروه سنی "ب" طراحی و پیاده سازی شده است. طراحی این بازی به گونه ای است که بازیکن در حین انجام آن بتواند رنگ ها را بشناسد و آنها را از یکدیگر تشخیص دهد. تمرکز پروژه بر روی آموزش رنگ است، بنابراین برای جلوگیری از دور شدن از هدف اصلی، تا حد امکان از عناصر ساده و با کمترین میزان تنوع استفاده شده است.

وی افزود: این بازی به صورت تک مرحله ای و بی پایان طراحی شده است، زیرا کودکان اوتیسم به انجام کارهای تکراری علاقه نشان می دهند و برای آموزش به آنها، ملزم به تکرار یک عمل در طولانی مدت هستیم. درجه سختی با توجه به مهارت کودک، شخصی سازی می شود و سیستمی برای ذخیره سازی و پردازش داده های مربوط به تعامل بازیکن جهت پردازش های بعدی توسط متخصصان، در نظر گرفته شده است.

مطلقی با تاکید براینکه در این بازی، هیچ اثر تنبیهی از قبیل کسر امتیاز و باخت اعمال نشده است، تاکید کرد: این موضوع برای کودک اوتیسم بسیار آزار دهنده است و موجب اضطراب آنها می شود. علاوه بر آن یکی از ویژگی های بازی های جدی، از بین بردن نگاه مبتنی بر شکست در امر آموزش است. در واقع بازی های جدی باید شیوه اصلاح شده آموزش مرسوم در مدارس و شیوه های سنتی باشند و برای تشخیص انتخاب درست یا نادرست، از پخش صداهای کوتاه مرتبط، استفاده شده است که این بازخورد به مثابه یک راهنما عمل می کند تا کودک یادآور شود در صورت انتخاب نادرست فرصت جبران دارد.

این کارشناس چند رسانه ای با بیان اینکه برای افراد مبتلا به ASD، اختلال در عملکرد اجتماعی باعث می شود که آنها در محیط اجتماعی ناامید شوند، بنابراین آموزش و درمان این افراد، نیازمند صرف زمان بیشتر و تلاش روز افزون خواهد بود، تصریح کرد: از طرفی دیگر تکیه بر روش های سنتی به تنهایی جوابگوی نیازهای این کودکان نیست، در نظر گرفتن روش های آموزشی کم هزینه و با میزان دسترسی بیشتر می تواند سودمند باشد. باتوجه به اینکه امروزه جایگاه بازی های رایانه ای در زندگی کودکان به طور چشمگیری پر رنگ شده است، کودکان به طور غیر رسمی از طریق این بازی ها سواد دیجیتالی کسب می کنند و از آن جا که آموزش در قالب بازی نتیجه موثرتری به همراه دارد، بازی ارائه شده در این مقاله با هدف آموزش رنگ، می تواند جایگزین مناسبی برای روش های سنتی باشد و نیاز به حضور درمانگر را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.

وی با بررسی این بازی بر روی کودکان مبتلا به اوتیسم و استفاده از نظرات متخصصان فعال در این حوزه، خاطرنشان کرد: نتایج حاکی از سودمندی پروژه در بهبود یادگیری مفاهیم آموزش رنگ به کودکان اتیسم بود. نظرات در مورد عناصر به کار رفته در بازی مثبت بوده و کارشناسان این حوزه، حرکت ماهی ها در بازی و فقدان اثر تنبیهی در بازی ارائه شده را برای این دسته از کودکان مزیت دانستند.

نتایج این پژوهش در قالب مقاله ای با عنوان «بررسی آموزش مفاهیم زبان تصویر مبتنی بر بازی های رایانه ای برای کودکان اوتیسم: نمونه موردی، دایره رنگ» توسط حسام ساکیان محمدی و مریم مطلقی در ششمین کنفرانس بین‌المللی «بازی‌های رایانه‌ای؛ فرصت‌ها و چالش‌ها» در دانشگاه اصفهان ارائه شد.

انتهای پیام