او به کلیدساز می‌گوید که کلیدش را گم کرده و نیاز به کمک دارد کلیدساز خودش را می‌رساند و در کمتر از یک دقیقه، قفل درب را باز می‌کند؛ حتماً می‌توانید احساس پیتر را تصور کنید. او دیگر حتی با درب قفل هم، احساس امنیت ندارد. قفلی که در عرض یک دقیقه باز می‌شود چه ارزشی خواهد داشت؟

کلیدساز در آن‌جا یکی از «تجربیات حکیمانه»‌ی خود را با پیتر در میان می‌گذارد: قفل را برای این روی درب قرار می‌دهند که آدم‌های درستکار، به کار نادرست وسوسه نشوند. ۱٪ از مردم همیشه درستکار هستند و هرگز سرقت نمی‌کنند. ۱٪ از مردم هم، آدم‌های درستی نیستند و در هر شرایطی می‌کوشند قفل در خانه‌ تو را باز کنند و تلویزیون تو را بدزدند؛ اما ۹۸٪ باقیمانده، تا وقتی درستکار هستند که شرایط اطرافشان مناسب باشد و آن‌ها را به سمت درستکاری سوق دهد. این‌ها اگر به اندازه‌ کافی وسوسه شوند، ممکن است به سراغ کارهای نادرست بروند و قفل از تو در برابر آن ۹۸٪ که ممکن است تسلیم وسوسه شوند حفاظت می‌کند.

مشخص است که دن اریلی ادعا ندارد این درصدها علمی و قابل استناد هستند. به همین خاطر حرف‌هایش را در دهان قفل‌ساز گنجانده است. اما اصل پیام را می‌توان در پس این روایت درک کرد: اریلی اعتقاد دارد که شرایط محیطی می‌توانند ما را به سمت درستکاری یا نادرستی سوق دهند.

کتاب پشت پرده ریاکاری یا حقایقی صادقانه درباره عدم صداقت (The honest truth about dishonesty) بر روی رفتارهای غیراخلاقی انسان‌ها، از تقلب تا دزدی و پارتی‌بازی متمرکز شده است. بیشتر مطالب کتاب  اگر از خاطره‌هایی مثل آن‌چه گفته شد بگذریم  بر پایه‌ مطالعات و تحقیقات هستند و تعداد قابل‌توجهی از آن‌ها هم در قالب مقالات مستقل، در ژورنال‌های تخصصی منتشر شده‌اند.

حرف دن اریلی در کتاب پشت پرده ریاکاری چیست؟

می‌دانیم که دن اریلی یک دانشمند در زمینه اقتصاد رفتاری است. او در این کتاب هم با عینک یک اقتصاددان رفتاری به مسئله‌ عدم صداقت، رفتارهای نادرست، تقلب و لغزش‌های اخلاقی پرداخته است.

او تأکید دارد که انسان‌ها هنگامی که به سراغ کارهای غیراخلاقی می‌روند، صرفاً تحلیل هزینه و فایده انجام نمی‌دهند؛ بلکه فاکتورهای آشکار و پنهان بسیاری دست به دست هم می‌دهند تا انسان تصمیم بگیرد چنین کارهایی را انجام دهد.

این عوامل آن‌قدر زیاد و متنوع هستند که شاید خود انسان‌ها هم نتوانند منطق پشت تصمیم‌ها و رفتارهای غیراخلاقی خود را به خوبی توضیح دهند.

دن اریلی مانند آن‌چه در کتاب سقلمه و کتاب‌های مشابه آمده، معتقد است طراحی شرایط محیطی می‌تواند انسان‌ها را به سمت درستکاری یا کارهای نادرست سوق دهد.

انتهای پیام