کاشمر یا همان ترشیز را جغرافی‌نویسان اسلامی به نام طرثیت و بعدها، سلطان‌آباد، ترشیش، ترشیس ... نگاشته‌اند در گذشته این شهر جزو ولایتی بوده به نام بوشت و یا پشت در سال 520 هجری قمری، این شهر توسط سلطان سنجر سلجوقی محاصره و غارت شد و پس از این تاریخ، یكی از مراكز مهم فرقه اسماعیلیه شد. پس از آنكه فرقه اسماعیلیه توسط هلاكوخان از بین رفت، این شهر دوباره رونق گرفت؛ لیكن در قرن هشتم هجری قمری، بار دیگر توسط امیر تیمور گوركانی ویران شد. آثار به جای مانده در این شهر متعلق به قرون هفتم و هشتم هجری قمری است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)-منطقه خراسان، کاشمر از شمال به شهرستان‌های نیشابور و سبزوار، از باختر به خلیل‌آباد، از خاور به تربت‌حیدریه و از جنوب به شهرستان‌های گناباد، فردوس و طبس منتهی می‌شود.
فاصله‌‌ی کاشمر تا تهران 926 کیلومتر و تا مرکز استان 215 کیلومتر است. رود شش‌طراز، که «سد تاریخی شاهی« بر آن احداث گشته، از زیر آن عبور می‌کند. آب و هوای آن در نواحی شمالی نسبتاً سرد و در قسمت‌های جلگه‌ای و جنوبی به سبب نزدیکی با کویر، گرم است. این شهر در جلگه‌ای حاصل‌خیز که از غرب به شرق کشیده شده واقع است، و در همین جلگه است که انواع میوه‌ها و به ویژه انگور که گونه‌ای از آن تبدیل به «کشمش سبزقلمی» معروف کاشمر می‌گردد، به دست می‌آید.
در اين شهرستان قديمي، با وجود گذشت قرون و اعصار طولانی و خرابی‌ها و حوادث طبيعي هنوز هم آثار ارزشمند تاريخی و باستانی خودنمايی می‌كنند كه به اختصار به اهمّ آنها اشاره مي‌كنيم.
کاشمر دیاری است که بر ارتفاعاتش در قسمت‌های شمالی با کوهسرخ و مناطق طبیعی آن از آبشار و آب‌گرم کریز و وجود منطقه زیارتی سیاحتی امامزاده سیدمرتضی، در قسمت‌های مرکزی با مسجد جامع و مدرسه علمیه حاج شیخ و امامزاده سیدحمزه، در قسمت جنوبی با، بافت قدیمی شهر و20 کیلومتری آن سوی‌تر کویر مرکزی ایران کوه‌هایی سرشار از انواع فسیل و در قسمت غربی آن با باقی‌مانده قلعه آتشگاه می‌توان منطقه‌ای بکر برای گردشگری در نظر گرفت؛ بر فراز نیلی آسمان بخش‌های کویری این شهرستان، یا بر کوه‌های منطقه کوهسرخ جلوه‌های بسیاری را می‌توان دید که مشتاقان را به دیدار خویش می‌خواند در بهار کاشمر، می‌توانید هم آثار زیبای تاریخی را ببینید هم جاذبه‌های بکر طبیعی و هم پتانسیل‌های گردشگری‌اش را.
مسجد جامع كاشمر
اين بنا در حاشیه‌ی میدان‌مركزی شهر کاشمر در ابتدای خیابان 17 شهریور فعلی واقع شده و حدود سال 1213 هـ .ش به روزگار حكم‌رانی عبدالعلی‌خان و مصطفی قلی‌خان ميش‌مست در اين شهر، هم‌زمان با سلطنت فتحعلي‌شاه قاجار، بنا گرديده است. بنای مسجد، ساده و دارای صحن، ايوان، شبستان ستون‌دار و غرفه‌هاي اطراف صحن است. ايوان مسجد 10 متر عرض و 15 متر ارتفاع دارد و گلدسته‌هایی روی ستون‌هايی به ارتفاع سه متر به صورت ضربی، پوشش يافته‌اند. بخشی از ايوان و محراب را با كاشی معرّق آراسته‌اند. كتيبه‌ها به خط استاد محمد اصفهانی و كاشی‌ها به عمل استاد اسماعيل اذانی است. تاريخ 1213 هـ . ش. در بيش‌تر قسمت‌های محراب و ايوان تكرار شده است هر چند در راستای اجرای طرح توسعه مسجد شاهد ساخت و سازهایی در آن بوده‌ایم اما از زیبایی این بنا کم نشده است.
مدرسه‌ی علميّه‌ی حاج سلطان
یکی از زیباترین بناهای تاریخی در کاشمر مدرسه علمیه حاج سلطان است. اين مدرسه در مركز شهر در ابتدای خیابان امام‌خمینی فعلی واقع گرديده و متعلّق به عصر قاجار است. واقف و سازنده اين مدرسه حاج ملّا هادی سلطان‌العلما است. اين اثر فرهنگی، به نوبه خود یک جاذبه گردشگری در بافت مرکزی شهر کاشمر قرار دارد. درکتاب خانه‌ی این مدرسه تعدادی نسخ خطی ارزشمند موجود است.
خرابه‌های ارگ قديم شهر
بد نیست بدانید حدود دويست سال پيش ترشيز (كاشمر) به شكل قلعه‌ای مستحكم، با حصار و برج و بارويی نفوذناپذير، ساكنان خود را از گزند ياغيان و مهاجمان، مصون می‌داشت. اما اكنون خرابه‌هايی از ارگ قديم شهر بر جای مانده كه يادآور عظمت اين شهر در عصر قاجار است. اين آثار با بادگيری بزرگ كه پس از گذشت ده‌ها سال هم‌چنان بر فراز آن خودنمايی می‌كند در ضلع شمال غربی ميدان مركزی كاشمر قرار دارد.
قلعه‌ی آتشگاه
شاید برای شما هم جالب باشد، بدانید اين قلعه از يادگارهای عصر ساسانی است که بنا به نوشته‌ی مرحوم معين تا قرن هشتم هجری معمور بوده است.
قلعه آتشگاه یک دژ و استحکامات پدافندی و یکی از آثار باستانی کاشمر به شمار می‌رود که در هشت کیلومتری شمال روستای سرحوضَک که خود در شش کیلومتری غرب کاشمر قرار دارد واقع شده است. راهی که از روستای سرحوضک به قلعه آتشگاه می‌رود، راهی پرپیچ و خم و سنگلاخی است که عبور از آن و پیدا کردن غار بدونِ راه بلد دشوار است.
در حال حاضر از اين قلعه‌ی باستانی تنها ديواره‌ای فرو ریخته و قسمتی از مدخل ورودی غار برجاي مانده است. دهانه‌ی غار 70×120 سانتيمتر است كه توسط انسان ساخته شده است، طول آن90 متر و دارای دو دهلیز است، که مدخل اصلی با گذر زمان مسدود شده است. اقوال محلی حکایت‌گر آن است که ادامه‌ی این دهلیز به معبدی که همان آتشکده‌ی معروف «آذربرزین مهر» است، منتهی می‌گردد.
از آخرین نقطه‌ای که حرکت با خودرو ممکن است تا پای قلعه حدود یک کیلومتر راه است که رسیدن به آن پس از یک ساعت پیاده‌روی و کوه‌پیمایی در دره‌ای زیبا ممکن می‌شود. این دره در بردارنده گونه‌های متنوعی از درختان گردو و بَنه (پسته وحشی) و گل‌ها و گیاهان خودرو و از جمله بوته گیاه مقدس «هوم» و نیز نهرهای زلال آب است که از دل زمین می‌جوشد. در این دره هم‌چنین چندین نمونه از صخره‌های صیقلی و مسطح آذرین وجود دارد که همانند دیگر نمونه‌های مشابه آن در برخی نواحی ایران، انواعی از نگارکنده‌های پیش‌تاریخی در آنها دیده می‌شود.
یخدان فروتقه
در قسمت شرقی شهر کاشمر به یخدانی می‌رسیم به نام یخدان فروتقه که در ابتدای راه‌روستای فروتقه واقع شده است. این اثر به عنوان بزرگ‌ترین یخدان کاشمر، متعلق به دوره قاجار است که طی چندسال اخیر توسط بخش خصوصی به عنوان یک مرکز تفریحی و رستوران مورد استفاده قرار گرفته است می‌تواند از شما با یک دیزی خوشمزه یا غذاهای محلی پذیرایی کند. مشابه این و با کارکردی دیگر آب انبار «حاجی نظام» است که در قسمت جنوبی شهر در خیابان شهیدترابی واقع است که این اثر نیز در فهرست آثار ملی ثبت شده ولی به شکلی متروک رها شده است.
کوهسرخ
این بخش به دلیل تنوع آب و هوایی و تفاوت ارتفاع، دارای پوشش گیاهی گوناگون و نسبتاًٌ مطلوبی از جمله بادام کوهی، بنه، زرشک وحشی و گیاهان دارویی مانند: گون، ریواس، خارشتری (ترنجبین)، آویشن، گل زنیا، بومادران، گل گاوزبان و… است. هم‌چنین این محدوده دارای روستاهای زیبا با بافت قدیمی و کوهپایه‌ای و پلکانی شکل است که همه را به خود مجذوب می‌نماید. اگر از رفتن به دل کوه شاد و با نشاط می‌شوید؛ حتماً از رفتن به کوهسرخ در سفر خود به کاشمر فراموش نکنید از جمله آثار دیدنی و جاذبه‌های گردشگری آن می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
یخچال طبیعی بندقرا
در هفت کیلومتری روستای بندقرا از توابع بخش کوهسرخ، یخچال طبیعی و بی‌نظیری وجود دارد که در تمام فصل‌های سال پر از یخ است. تا همین چند سال پیش هنوز اهالی روستاهای مجاور که برق نداشتند، یخ مورد نیاز خود را از آنجا تأمین می‌نمودند.
آبشار و آب‌گرم معدنی کریز
این آبشار و آب‌گرم طبیعی در حاشیه جاده آسفالته کریز به ریوش در فاصله 15 کیلومتری شهر ریوش و به فاصله سه کیلومتری روستای کریز قرار گرفته و دارای آب‌گرم معدنی با خاصیت‌های درمانی است. در حاشیهٔ این مکان نیز دره‌ای زیبا، با رودخانه‌ای پرآب، چشمه‌سارهای آب سرد شیرین و گوارا قرار دارد. به اعتقاد کارشناسان، این آب‌گرم معدنی از نظر وجود مواد شیمیایی در رتبه بالاتری از آب‌گرم فردوس است.
روستای نامق
روستای تاریخی نامق از توابع کاشمر و در یک منطقه سرد کوهستانی قرار گرفته است. قبر عارف معروف، شیخ ابوالحسن (پدر شیخ احمد جام نامقی) در 500 متری روستای نامق در کنار دشتی سبز و خرم واقع شده است.
از دیگر آثار تاریخی و دیدنی نامق می‌توان به کاریز قدیمی، دیوار سنگی از بقایای یک قلعه قدیمی، قبرستان قبل از اسلام، قبرستان بعد از اسلام، قلعه قدیمی یا ارگ، سه مسجد و معماری ویژه بومی ذکر نمود.
قلعه گبر حصار کاشمر
ویرانه‌های موسوم به قلعه گبر حصار در شمال شرق روستای خضربیک بخش کوهسرخ کاشمر در حدود 27 کیلومتری شمال غرب شهر ریوش قرار گرفته و از جمله مناطقی می‌باشد که از گذشته جایگاه و ماوای اسلاف سرشناسی بوده‌است. (بنابر شواهد، این قلعه از سده دوم تا پنجم هجری استفاده می‌شده است.)
مناظر بدیع مسیر جاده کاشمر به کوهسرخ (تنگل سنگ نصوح)
مناظر چشم نواز و کم‌نظیر مسیر کوهستانی کاشمر به کوهسرخ و کوهسرخ به نیشابور ـ تا روستای عطائیّه ـ با چشمه‌سارها و کلاته‌های مختلفش، یکی از دیدنی‌ترین مناطق کاشمر محسوب می‌شود. زیبایی‌های این منطقه که انسان را به یاد ماسوله می‌اندازد، همه روزه عده بسیاری از مردم کاشمر و شهرها و آبادی‌های اطراف را به سوی خود جلب می‌کند.
ما البته عبور در این مسیر را در همه ایام پیشنهاد می‌کنیم. این مسیر در بهار و تابستان بسیار دیدنی است.
بقایای قلعه خضرآباد
در روستای خضرآباد بخش کوهسرخ، در 30 کیلومتری شمال غرب شهر ریوش، بقایای قلعه‌ای قدیمی با مساحت تقریبی10 هزار متر مربّع مشاهده می‌شود. دورتادور این قلعه‌ی مربّع شکل، دیوار ضخیمی به ارتفاع شش متر قرار داشته که به وسیله‌ی چهار برج دیده‌بانی در چهارسوی قلعه محافظت می‌شده است.
امامزاده سید مرتضی (ع)
اگر برای زیارت به آستان مقدسه سیدمرتضی (ع) کاشمر مشرف شدید بد نیست بدانید که آرامگاه این امامزاده در دامنه کوه معروف هفت شاخ، در منطقه‌ای ییلاقی و چشم‌نواز خودنمایی می‌کند.
به استناد منابع تاریخی، وی در سده دوم هجری توسط امویان در همین مکان شهید و به خاک سپرده شد. (این مکان همه روزه پذیرای گروه زیادی از است). بنای این آرامگاه به سبک معماری عصر صفوی بنا شده است. در کنار آن پارک جنگلی زیبایی به همین نام ساخته شده که از سال‌ها پیش و به ویژه از یکی دو دهه گذشته که طرح توسعه مجموعه سیاحتی ـ زیارتی سیدمرتضی (ع) با امکانات مختلفی از قبیل زائرسرا، آشپزخانه، پارک امکانات سرگرم کننده و بازار بهره‌برداری شده است. مجموعه‌ی زیارتی و برخی از امکانات جانبی نظیر درخت‌کاری و احداث بولوار و یک مجموعه بنا و باغ و خرید قنات و حفر چاه عمیق در اوایل دهه‌ی پنجاه توسط خیر گران قدری به نام زنده‌یاد «مهندس فتحی» احداث گردیده است.
امامزاده سید حمزه (باغمزار)
مجموعه باغمزار با مساحتی حدود هشت هکتار در مرکز شهر کاشمر قرار دارد و از جمله باغ‌های زیبایی است که سروهای کهن‌سال آن چشم هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند، خصوصاً سرو 800 ساله آن حکایت از سرو تاریخی کاشمر دارد.
بقعه و بارگاه مشتمل بر گنبدخانه، گلدسته‌ها، رواق‌ها و… در محل باغمزار محل دفن سیدحمزه بن موسی بن جعفر (ع) است که بنا بر شواهد این مکان در دوران صفویه ساخته شده است.
آرامگاه شهید مدرس
در ضلع جنوبی شهر کاشمر، آرامگاه شهید آیت‌الله سیدحسن مدرس قرار دارد؛ برای پیکر شهید مدرس بنای باشکوهی ساخته‌اند که در سال 1363 شمسی به جای مقبره کوچک قبلی احداث شده است. سیدحسن مدرس از سادات طباطبایی قمشه اصفهان و از رجال روحانی و سیاسی دوره مشروطیت بود. وی در سال 1287 ش در یکی از روستاهای اردستان چشم به جهان گشود و بعدها به دوره دوم مجلس شورای ملی راه پیدا کرد. در سال 1307 ش به خواف و سپس به کاشمر تبعید شد. این عالم ربانی در سال 1316 هـ.ش در کاشمر شهید شد. در مجاورت این بنا مجموعه‌ای فرهنگی مشتمل بر سالن اجتماعات، کتاب‌خانه و ... قرار دارد.
آثار دیگری نیز در شهرستان وجود دارند كه به ذكر نام آنها بسنده می‌كنيم و عبارتند از؛ آسياب‌هاي آبی روستای تل‌آباد، قلعه كهنه‌ی زنده‌جان، قلعه‌ی ريگ، قبرستان فرشه، قلعه دختر و قلعه‌ی پسر که از همه مسافران نوروزی و زائران دعوت می‌کنیم ضمن سفر به دیار سروهای برافراشته از آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی گردشگری و اماکن سیاحتی و زیارتی آن دیدن نمایند.
نوروزتان خجسته و سالی سرشار از نعمت و تندرستی برای‌تان آرزو داریم.
نظرات